Lang, lang geleden, na een onverklaarbare gebeurtenis die sommigen God noemen, ontstond het heelal. Er kwamen zonnen, manen en planeten, en op een van die planeten, de Aarde, vormden zich land en water.
Daar waar die elementen samenkwamen, werd het drassig, en die plek heet Nederland. Op een dag, circa 3,7 miljard jaar geleden, zagen in dat land eencellige wezens het levenslicht, en – hier maken we een klein sprongetje – op 7 september 1543 werd het Verdrag van Venlo ondertekend en kreeg Karel V eindelijk Gelre in handen. Vanaf dat moment vormden alle zeventien Nederlandse provincies – grofweg de huidige Benelux – één bestuurlijke eenheid.
Willem van Oranje is dikke vrienden met de keizer…
Keizer Karel V bestuurde de Nederlanden en werd daarbij geholpen door een aantal hoge edelen. De rijkste en slimste van hen heette Willem van Oranje (geboren in 1533, gestorven in – pas op, spoiler! – 1584). Hij luisterde naar de bijnaam ‘de Zwijger’. Niet omdat hij weinig spraakzaam zou zijn of niet welsprekend, want dat was hij juist wel, maar omdat hij zelden zei wat hij dacht. Een politiek talent, kortom, en het was dan ook deze 22-jarige prins op wiens schouders Karel V leunde bij zijn afscheidsrede in 1555.
…maar niet heel erg met diens zoon…
Karel droeg de macht over aan zijn oudste zoon, Filips II. Waar de vader nog geboren was in Gent en Nederlands sprak, gold Filips als een echte Spanjaard. En geef toe, als je moet kiezen tussen gazpacho of waterzooi, tussen paella of gefrituurde kibbeling… oké, deze vergelijking past misschien niet zo heel goed in dit verhaal, maar neem van mij aan: Filips was lang niet zo leuk als zijn vader. Zo pakte hij, als fanatiek katholiek, keihard de zogenoemde ketters aan. Die hadden zich afgekeerd van de katholieke kerk en beleden sinds een jaar of dertig het protestantisme in de Nederlanden. Filips’ acties zetten kwaad bloed. Zo’n tweehonderd edelen togen op 5 april 1566 dan ook naar de hoofdstad Brussel om zijn plaatsvervangster, landvoogdes Margaretha van Parma, in een Smeekschrift te verzoeken de vervolging van de protestanten te staken. ‘Ce ne sont que des gueux,’ fluisterde een van haar adviseurs smalend: het zijn slechts bedelaars. Maar Margaretha stemde voorlopig toe. En het woord ‘geus’ belandde in de Dikke Van Dale.
…die zo zijn eigen manier heeft om religieuze hooligans aan te pakken.
De ruimte die Margaretha bood, leidde tot een opleving van het protestantisme. Die uitte zich in hagenpreken – massale diensten in de open lucht – maar ook in geweld. Bij het plaatsje Steenvoorde, nu Noord-Frankrijk, trok op 10 augustus 1566 een menigte na een preek naar een klooster en sloeg er alle beelden stuk. Anderhalve week later plunderden beeldenstormers in Antwerpen alle 42 kerken van de stad, terwijl een menigte ‘Vive les gueux!’ scandeerde. Vervang ‘beeldenstormers’ door ‘voetbalhooligans’, en je kunt je de verbijstering voorstellen (al was het maar omdat de F-Side van Ajax zelden goed Frans spreekt). Deze Beeldenstorm sloeg over naar boven de grote rivieren, waar zelfs edelen meededen. Willem van Oranje, die in zijn woonplaats Breda de protestanten had beschermd, probeerde de reactie van Margaretha te temperen, maar tevergeefs: regeringstroepen traden hard op. In het voorjaar van 1567 leek de rebellie alweer voorbij. Oranje vluchtte naar zijn kasteel in Dillenburg, ten oosten van Keulen.
Nu zag Filips II zijn kans schoon om de ketters de genadeklap te geven. Hij stuurde zijn hertog van Alva, die in augustus 1567 met tienduizend soldaten de macht overnam. Alva arresteerde twee van de aanzienlijkste edelen van het land, de graven van Egmond en Horn. Ook stelde hij een speciale rechtbank in, de Raad van Beroerten. Nee gekkie, die had met hersenbloedingen niets te maken. Of wacht, toch wel: de Raad zou in totaal maar liefst 9000 personen veroordelen, van wie meer dan 1000 werden geëxecuteerd. Vandaar zijn bijnaam: ‘Bloedraad’. Gelukkig Nieuwjaar, Nederland!
Vooruit naar 1568
1 reactie