Ik ben een slechte student. Mijn onlinecursus Turks sleept zich voort, en daarom heb ik mezelf beloofd dat ik binnenkort, na de eerste fase, mag stoppen. Nog even doorzetten dus – wat me gelijk een onverwachte parel aan kennis opleverde omtrent Eredivisie-scheidsrechter Serdar Gözübüyük.
De cursus startte ruim een jaar geleden, toen ik had ontdekt dat het Britse bedrijf Linguisticator een stokoude leermethode koppelde aan moderne animatietechnieken. Studenten konden een taal leren door een ‘geheugenpaleis’ te bouwen, dat hen hielp te onthouden aan de hand van zelf in te richten ruimtes. Anno 2019 moet ik de eerste kamer nog van binnen zien. Vandaar dat ik – licht wanhopig – Aaron Ralby maar eens mailde, de oprichter van Linguisticator. Wanneer kon ik eindelijk dat geheugenpaleis uit de grond stampen, vroeg ik hem. Hij antwoordde dat de cursussen tot dusver inderdaad weinig momenten van binnenhuisarchitectuur bevatten, want dat was tot voor kort een nogal arbeidsintensief programmeerwerkje. Zijn bedrijf had echter een technologische sprong gemaakt en kon zich dit jaar gaan toeleggen op het opvoeren van het aantal geheugenpaleizen. En voor nu? Ralby bezwoer dat ik kon gaan bouwen na het eerste cursusdeel, Getallen en Tijd. Oké, dacht ik. Vol goede moed zette ik me aan les 4 van deel één: Turks aan de telefoon.
Telefoonturks: cep, cep
Een telefoon is in Turkije een telefon, zo leer ik van mijn online-lerares Selay. Een mobieltje heet een cep telefonu, een ‘zaktelefoon’. Als je hip bent, mag je ook gewoon cep (‘dzjep’) zeggen. Dat bekt goed. Een ander hoogtepunt uit deze les is de vraag: ‘Mag ik je telefoonnummer?’ In de vertaling – Sizin telefon numaranızı alabilir miyim? – zit het prachtige woord numaranızı, dat illustreert waarom het Turks zo’n fijne vastplaktaal is. Turken breiden hun woorden uit met voor- en achtervoegsels, die allemaal hun eigen betekenis hebben. Kijk:
numara: ‘nummer’
ni: creëert een bezittelijk voornaamwoord in de tweede persoon, ‘jouw’ of ‘uw’
z: geeft de beleefdheidsvorm (het wordt dus ‘uw’, en niet ‘jouw’)
i: maakt er een vierde naamval van.
Oftewel: numaranızı. Lekker.
Afmetingen. En scheidsrechter Grootoog
De volgende les heet Afmetingen, maar blijkt vooral om vraagwoorden te gaan. Als je wil weten hoe zwaar iets is of om welke hoeveelheid het gaat, zeg je:
– O (appels, peren, etc.) ne kadar büyük?
O is het lidwoord, ne kadar betekent ‘hoeveel’ en büyük staat voor ‘groot’. Wacht eens even – büyük? Als in Serdar Gözübüyük, de Turks-Nederlandse KNVB-scheidsrechter in het betaald voetbal? En wat betekent dat gözü dan eigenlijk? Als ik het een paar dagen later navraag in mijn voetbalteam, weet Hakan het: göz is ‘oog’. Die ü ertussen is een verbindingsklank zonder betekenis. Conclusie: Gözübüyük betekent ‘Grootoog’ – wat een briljante naam, voor een scheidsrechter! Met een Gözübüyük heb je geen VAR meer nodig!
Woensdag sambadag
Les 6 gaat over de dagen van de week. Die begint in Turkije op zondag, zo leer ik. Pazar heet die dag. Dus:
Pazar = zondag
Pazartesi = maandag. Letterlijk: zondag + ‘de volgende’.
Çarşamba = woensdag. Een woord uit het Farsi of Perzisch, dat ‘de vierde dag’ betekent. Het ziet eruit als ‘samba’, dus ik maak er – analoog aan ‘woensdag gehaktdag’ – ‘woensdag sambadag’ van. Niet dat de samba uit Ankara komt, maar toch.
Perşembe = donderdag. Weer Farsi: ‘de vijfde dag’. Het Arabisch heeft zo’n telsysteem ook, hoor ik de stem van Selay zeggen. En het Portugees, bedenk ik me: op quinta-feira is het donderdag in Lissabon.
Cuma = vrijdag
Cumatesi = zaterdag
Dündüründün Dün
Aan het einde van mijn sessie krijg ik nog een aantal woorden in mijn gezicht gesmeten die met tijdrekening te maken hebben. Zo is ‘morgen’ yarın. Vandaag is bugün, naar bu (‘deze’) en gün (‘dag’). Gisteren is dün. Waarbij ik – bij wijze van komische uitsmijter – onvermijdelijk moet denken aan Ronald Goedemondts vertaling van James Bond in het Turks. Kijk vooral terug, hij is hilarisch.
Daarmee zit ik op 32 procent van de cursus! Nog drie lessen en ik mag de spade in de grond steken voor mijn eerste geheugenpaleis. Wordt vervolgd.
Leuk!
Ook in het Vietnamees zijn de dagen genummerd: de zondag heet nog ‘dag des heren’ (chủ nhật), maar de rest is ‘tweede’ (thứ hai) tot en met ‘zevende’ (thứ bảy). Zelfs het woord ‘dag’ (‘nhật’ of ‘ngày’ of ‘hôm’) zit er niet in.