De tweets – pardon: de breviloquia – van paus Franciscus

Paus Franciscus: ook zijn tweets worden gebundeld

Eind mei was ik in Italië en als hoofdredacteur van dit blog móest ik daar natuurlijk een Italiaanse krant kopen. Terecht: in La Repubblica bleek een geweldige reportage te staan over een overheidsafdeling in Vaticaanstad die zich bezighoudt met slechts één ding: het verzamelen en vertalen van alle teksten van paus Franciscus naar het Latijn. Inclusief zijn tweets.

Op de derde verdieping van het Apostolisch Paleis, het woon- en werkverblijf van de paus, pal naast zestiende-eeuwse fresco’s van Giovanni da Udine, die een leerling van Rafaël was, bevindt zich het Ufficio delle Lettere Latine. Het ‘Bureau voor Latijnse letteren’ maakt deel uit van het staatssecretariaat van de Heilige Stoel. Dat is het belangrijkste orgaan van de Romeinse Curie, het bestuursapparaat van paus Franciscus. Op de afdeling werken zeven ambtenaren. Hun chef is de Pool Waldemar Turek (57), een classicus die ‘curiaal Latijn’ doceert aan de Pauselijke Salesiaanse Universiteit in Rome.

Salve
Turek komt elke ochtend op kantoor met een welgemeend ‘Salve, quomodo tu habes?’ oftewel ‘Hallo, hoe gaat het?’ – en doorgaans krijgt hij ook antwoord in het Latijn. Hoewel niet iedereen in Vaticaanstad de taal van de traditionele katholieke liturgie vloeiend hoeft te spreken, is een minimale beheersing ervan essentieel om in aanmerking te komen voor een functie van enig belang. Dat zit op Tureks afdeling wel snor: die heeft tot taak om alle tekstuele uitlatingen van de paus te verzamelen en indien nodig naar het Latijn te vertalen, van officiële documenten tot theologische verhandelingen en, sinds de Heilige Vader het sociale medium in 2013 in de armen sloot, ook zijn berichten op Twitter.

Breviloquia
Cinguetti noemen de Italianen Twitterberichten, naar het Italiaanse woord voor ‘kwetteren’ (wat weer een letterlijke vertaling is van to tweet): cinguettare. De verslaggever van La Repubblica stelt de voor de hand liggende vraag hoe je zo’n berichtje op Twitter in het Latijn eigenlijk noemt. Immers, dat internetfenomeen bestond nog niet toen de dode taal nog werd gesproken. Turek antwoordt dat een letterlijke vertaling friguttio zou zijn. Echter, zijn team stuitte op een andere term: breviloquia. ‘Dat wil zeggen: ‘kort opstel’. Hoewel het geen letterlijke vertaling is, vonden we dat dit Latijnse woord het concept het beste weergeeft.’ En dus draagt de eerste bundel tweets van paus Franciscus, die eind vorig jaar verscheen, de titel: Breviloquia Francisci Papae (Libreria Editrice Vaticana, 2018).

Indicator
Zo zijn er meer hedendaagse uitdrukkingen waarmee het Bureau voor Latijnse letteren worstelt. Voor ‘computer’ schrijven de woordenboeken instrumentum computatorium voor. Maar wat te doen met navigatiesysteem gps, het global positioning system dat via satellieten werkt? Turek en de zijnen besloten wederom voor een beschrijvende vertaling te kiezen en kwamen – rekening houdend met de etymologie en de betekenis van de afkorting in het Engels – uit op universalis loci indicator.

Pontifex
Een andere ontdekking van de vertalers? Dat Latijn zich uitstekend leent voor het twitteren. Met al die verbuigingen bespaar je namelijk voornaamwoorden, lidwoorden en voorzetsels, wat de communicatie compact, beknopt en flexibel houdt. Wie zich afvraagt of dat waar is, moet maar eens een kijkje nemen op @Pontifex_ln, het pauselijke Twitter-account in het Latijn. Ruim 900.000 volgers can’t be wrong.

Naar het artikel I breviloquia di Sua Santità van Paolo Rodari voor La Repubblica, dd. 23 mei 2019.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *