De reislustige kindervrienden Bassie en Adriaan probeerden met het lied ‘Uno, dos, tres’ hun kijkertjes een paar woorden Spaans bij te brengen. Probeerden – het lied zit vol fouten, zo blijkt uit onderzoek.
Dat onderzoek is natuurlijk gewoon een luistersessie van mijzelf geweest, maar de resultaten zijn er niet minder om. Eerlijk gezegd vind ik het onbegrijpelijk dat sinds 1978 – het jaar waarin ‘Uno, dos, tres’ voor het eerst op televisie te horen was in de Bassie en Adriaan-serie Het geheim van de sleutel – niemand hierover aan de bel heeft getrokken. De sympathieke clown en acrobaat zelf, bijvoorbeeld. Maar iets zegt me dat zij het niet zo belangrijk vonden om hun taalles ook echt zonder taalfouten te laten zijn. Tien dagen na het pensioen van Bassie en veertien jaar na dat van Adriaan voel ik dat ik niet langer mag zwijgen.
De tekst
Speel de videoclip af door op het plaatje hierboven te klikken en lees hieronder het refrein mee (de tekst verschilt van wat je hoort, maar de reden daarvoor blijkt uit de rest van mijn artikel).
Een, twee, drie is uno, dos, tres
Een botella, dat is een fles
Een kelner is een camarero
En een hoed, die noemen ze sombrero
En de Middellandse Zee heet de Méditerranée
Viva España. ¡Olé!
De titel
Om te beginnen: de titel. Op het officiële YouTube-kanaal van Bassie en Adriaan (maar ook op Spotify en in iTunes) heet het liedje ‘Uno, dos, tres’. Maar uno lijkt in dit verband eerder Italiaans: uno, due, tre. Wie in het Spaans telt, zal de o in uno doorgaans weglaten en zeggen: un, dos, tres. Zoals in dat nummer van Ricky Martin (‘Un, dos, tres/ un pasito pa’delante, María’) of in het klassieke Spaanse tv-programma Un, dos, tres… responda otra vez. Trouwens: Bassie en Adriaan zelf zingen óók ‘un, dos, tres’. Hun lied noemen ze echter anders. Vreemd. Onzorgvuldig. Gek. Maar goed, uno is wel degelijk een Spaans telwoord, dus helemaal fout kunnen we de titel niet rekenen.
Bottielja
De eerste echte misstap begaan de clown en de acrobaat in de tweede regel van het lied. Wie goed luistert, hoort Bassie en Adriaan op de volgende manier beginnen: ‘Een, twee, drie is un, dos, tres/ een bottielja, dat is een fles.’ Maar een ‘bottielja’ (ik schrijf het op zoals zij het zingen) is helemaal geen fles. Een fles is in het Spaans een botella. Dat spreek je uit als ‘bo-tè-ja’ – ‘tiel’ of ‘tel’ klinkt behoorlijk verschillend, net als ‘lj’ of ‘j’. Mijn vermoeden is dat Bassie en Adriaan ook hier weer die andere taal in gedachten hebben gehad, want het Italiaanse bottiglia klinkt precies als het woord dat zij zingen.
De songtekst
Wie de officiële karaokeclip van het nummer bekijkt, ziet dat Bassie en Adriaan zelf ook in het duister hebben getast. Wanneer de muziek van de tweede regel klinkt en je klaar zit om lekker mee te zingen, staat in beeld niet botella, maar ‘bottilla’ geschreven. Adriaan, altijd al de snuggerste van de twee, moet nattigheid gevoeld hebben. Op zijn homepage (de website van het kinderduo bestaat uit een Bassie-deel en een Adriaan-deel – tot zover de droom van eeuwige vriendschap) heeft hij de songtekst dan ook aangepast: keurig staat er botella. Toch kan zijn versie niet als maatstaf dienen. Immers, even verderop noteert hij: ‘Een kelner is een camareo’, terwijl dat toch echt camarero moet zijn. En España spelt hij als ‘Espagña’, dubbelop, met een Italiaanse gn én een Spaanse ñ. Ook het Nederlands van Adriaan is niet perfect – ik noem ‘middelandse zee’ met een kleine m, één l in plaats van twee en een kleine z – maar dat valt buiten de reikwijdte van dit onderzoek.
El mar Mediterráneo
Nu we het toch over die Middellandse Zee hebben: Bassie en Adriaan willen je graag leren hoe de Spanjaarden haar noemen. Hun woord daarvoor? Mediterranee. Eh… Méditerranée? Maar dat is toch Frans? Ik denk aan Toon Hermans: ‘Méditerranée, zo blauw, zo blauw’? Inderdaad. In het Spaans heet de Middellandse Zee niet ‘Méditerranée’, maar el mar Mediterráneo. Ik geef toe, Bassie en Adriaan: dat is veel langer, en het rijmt voor geen meter op een Nederlands woord. Aan de andere kant: als je pretendeert de luisteraar iets te leren, leer hem dan ook iets dat klopt. Wederom is het Adriaan die de bui zag hangen, want in zijn songtekst heeft hij het veiliger gevonden om een Spaansig accentje aan te brengen: ‘Mediterránee’. Dat woord bestaat dus helemáál niet.
De karaokeversie
Tenslotte nog even over die karaokeversie. Met de eerste regel die in beeld verschijnt – ‘Een, twee, drie is uno, dos, tres’ – kun je helemaal niet meezingen, vanwege dat ‘uno’. Probeer het maar eens. Je zit met een lettergreep teveel en ligt meteen achter op de muziek. Dan komt die ‘bottilla’, die duidelijk maakt dat je voor geschreven Spaans ook al niet bij Bassie en Adriaan moet zijn. Vervolgens is een kelner geen camarero, zelfs geen ‘camareo’, maar op zijn Amsterdams een ‘camerero’. Dan de ‘middelandse zee’. En, nog erger, die ‘heet de Mediterane.’ Mediterane? Zing dat maar eens mee – ‘ane’ ríjmt niet eens op ‘zee’. Tot slot: ‘Viva Espana’. Geen ñ. Geen España. Maar ‘ana’: ‘Espana’. Olé! Dat zijn acht fouten in zes tekstregels. Toch opmerkelijk voor een lied waarin slechts één blokje tekst een handjevol Spaanse woorden bevat die de luisteraar moet leren – alleen is dat blokje tekst het refrein, en dat refrein wordt maar liefst vier keer herhaald.
Conclusies
Conclusie van dit onderzoek: Bassie en Adriaan, die flierefluiters, die vrije jongens uit de circuswereld, konden zich prima redden op hun reizen door Europa. Overal wisten ze zich verstaanbaar te maken, of het nou in Spanje, Frankrijk of Italië was. En begreep men niets van wat ze zeiden, dan maakten ze daar gewoon een grap over. Want acrobatische toeren uithalen om zich echt te verdiepen in een taal, dat gingen ze dus niet doen. Dat lieten ze mooi aan een ander over. Aan types die van achter hun toetsenbord oeverloos konden zeiken over wat gewoon een lollig liedje is, bijvoorbeeld. Groot gelijk.
Conclusie nummer twee: luister liever naar dat andere nummer van Bassie en Adriaan, ‘Spaanse les’. Dat is véél beter.
